Insulinedeficiëntie in de huisartsenprakijk

🎙️ Podcast: Dorst en veel plassen en een bloedglucose van 20 mmol/l

Onderstaande beslisboom wordt in het H&W artikel beschreven (en aangepast is aan de NHG-Standaard DM2 2024).

Het meten van ketonen

Wanneer kunnen er ketonen ontstaan?

Ketonen ontstaan bij een absoluut te kort aan insuline. Dit kan zich onder verschillende omstandigheden voordoen. 
Nieuwe diabetes: soms is er bij de eerste presentatie van een verhoogde bloedglucosewaarde twijfel over het type diabetes. Hoge glucosewaarden (> 15 mmol/l) en (snel ontstane) hyperglykemische klachten zoals dorst, gewichtsverlies en veel plassen kunnen wijzen op een absoluut te kort aan insuline, zeker als een patiënt geen of weinig overgewicht kent. Ketonenbepaling kan dan de diagnose diabetes type 1 of zich snel ontwikkelende LADA ondersteunen. 
Bestaande diabetes: bij een patiënt die zich presenteert met koorts, braken of diarree, kan een insulinetekort ontstaan met als gevolg de productie van ketonen. Wees hier extra alert op als iemand een SGLT2-remmer gebruikt.

Wat zijn ketonen?

Ketonen zijn afvalstoffen die vrijkomen als het lichaam vet verbrandt om energie te maken. Normaal verbrandt het lichaam glucose voor de energieproductie. Maar bij een absoluut tekort aan insuline is glucose niet beschikbaar als brandstof in de cel en schakelt het lichaam over op vetverbranding. Bij dat proces komen er ketonen in het bloed terecht die vervolgens via de nieren worden uitgescheiden in de urine. Er zijn drie soorten ketonen die gemeten kunnen worden: aceton, acetoacetaat en betahydroxyboterzuur. Deze laatste twee worden het meest aangetroffen bij een diabetische ketoacidose (DKA).

Het meten van ketonen

Urinestrips: om ketonen in de urine te meten wordt een portie verse urine gebruikt. Urine ketonen strips tonen soms geen ketonen aan terwijl die wel aanwezig zijn. Dat komt omdat de meeste testkits acetoacetaat detecteren en niet het belangrijkste keton, namelijk beta-hydroxybutyraat. Tijdens een diabetische ketoacidose maakt het lichaam veel meer beta-hydroxybutyraat dan acetoacetaat. Juist bij een hoge concentratie van beta-hydroxybutyraat kan de test vals negatief zijn. Soms zijn de urinestrips voor ketonen positief terwijl er geen ketonen in de urine zijn. Oorzaken hiervan kunnen zijn bepaalde medicatie (natriumvalproaat), vitamine C-gebruik en dehydratie.

Bloedstrips: ketonen kunnen ook uit een druppel bloed bepaald worden met een draagbare meter met bijbehorende strips. Deze manier van meten geeft geen vals negatieve of positieve uitslagen en verdient de voorkeur.

Uitslag ketonen in het bloed

• Minder dan 0,6 mmol/l = normaal
• 0,6 - 1,5 mmol/l = licht verhoogd, kans op DKA is klein, overweeg herhalen van de test over 2-4 uur of overleg bij een zieke patiënt
• 1,5 - 3 mmol/l = verhoogde waarde met kans op DKA: overleg direct met internist
• > 3 mmol/l = fors verhoogd, sterk verhoogd risico op DKZ: verwijs met spoed

Welke meters

Het heeft de voorkeur de ketonen te meten in het bloed. De website van de Diabetes Vereniging Nederland (DVN) biedt een mooi overzicht van de beschikbare ketonenmeters:  https://dvnwinkel.nl/zoek/producten?q=ketonenmeter

De onderstaande meters worden genoemd:

• Caresens: Dual
• Diatesse: Xper (deze hebben losverpakte strips)
• Menarini: Glucofix tech